Leer over leer

O.Het proces van het leerlooien is voor veel mensen een mysterie. in dit boekje leg ik daarom in het kort iets uit over de verschillende manieren van looien en daarna beschrijf ik het proces van huid naar leer. Maar eerst wat definities.

Wat is looien?
De term looien word in het algemeen gebruikt als een term voor het conserveren van huiden. Er zijn verschillende manieren van looien die elke een ander product teweeg brengen met zijn eigen kenmerken en eigenschappen

Wat is leer?
Tegenwoordig noemen we in de volksmond alle huidproducten leer. echter officieel is leer de naam van een materiaal dat ontstaat als tannine afkomstig uit planten een verbinding aangaat met de eiwitten in een huid. Dat is de definitie die ik in die boekje aanhoud.

Wat is tannine?
Tannine is een chemische verbinding die van nature in veel planten voorkomt. Het zit ook in veel soorten thee en koffie of wijn. Als je deze dranken drinkt en je krijgt een droog gevoel in je mond dan is dat een teken dat er tannine in Zit .Voor het plantaardig leerlooien worden tannine vooral gewonnen uit de bast van bomen aangezien ze hoge tannine gehaltes bevatten en de bast makkelijk in grote hoeveelheden te verzamelen is. Een aantal voorbeelden van bomen die gebruikt worden voor het looien zijn: wilg, eik, tamme kastanje,berk en spar.

En hoe zit het met bont dan?
Bont is een geconserveerde huid met het haar er nog op en kan gemaakt worden met verschillende looitechnieken. Het proces is dan hetzelfde met uitzondering van het verwijderen van het haar.

Verschillende manieren van looien
In de komende pagina’s ga ik in het kort in op de verschillende manieren van huiden looien. De foto’s die erbij staan zijn genomen van huiden als ze net uit het looiproces komen. Huiden kunnen altijd nog geverfd worden om ze een andere kleur te geven. Kleur alleen kan je dus niet gebruiken als determinatie methode voor het looiproces dat de huid gehad heeft.

Chroom
chroom is een van de meeste gebruikte looistoffen tegenwoordig. Van alle huiden die in de wereld gelooid worden wordt ¾ met chroom gelooid. Het wordt veel gebruikt voor kleding. Denk maar aan: schoenen, tassen en jacks. Het proces verloopt snel waardoor het product een stuk goedkoper is dan bij andere looi technieken. Het nadeel is wel dat chroom schadelijk is voor mens en milieu.

Vet
Het conserveren van huiden met behulp van vet is een van de oudste conserveer technieken die er bekent is. In het Nederlands noemen wij het eindproduct hiervan zeem. Zeem wordt tegenwoordig nog steeds gebruikt om de ramen te “zemen”. Het is zacht en ademt goed waardoor het ook zeer geschikt is als kleding. Het is in de geschiedenis ook door veel volkeren daar voor gebruikt. Denk maar aan de mocassins van de inheemse stammen in noord Amerika. En onze Duits sprekende buren dragen het tot de dag van vandaag in de vorm van lederhose. Het proces van het maken van zeem duurt slechts enkele dagen. Het kost wel heel veel werk waardoor zeem een duur en kostbaar product is.

Tannine
Met tannine looien produceert het sterkste product wat van huid wordt gemaakt namelijk leer. Tegenwoordig wordt het nog gebruikt om riemen en zadels van te maken. Ook is dit het enige huidproduct figuren in gestampt kunnen worden. Het nadeel van deze looimethode is dat het looiproces veel tijd in beslag neemt waardoor leer een duur materiaal is.

Aluin
Looien met aluin is redelijk simpel en snel. Het aluin neemt de plek van het water over terwijl de huid droogt waardoor deze niet meer rot. Het nadeel is dat als het in contact komt met water kan het aluin uit de huid spoelen. Daarom wordt dit meestal gedaan met bont die binnen voor de sier wordt gebruikt.

Overig
En om het verhaal nog wat ingewikkelder te maken worden verschillende looitechnieken soms ook gecombineerd om bepaalde kenmerken te krijgen.

Van dier naar leer
ik leg in het kort uit hoe het looiproces met tannine verloopt van dier naar leer.

Stap 1 Villen Tijdens het villen wordt de huid losgesneden en getrokken van het lichaam van het dier.

Stap 2 Vlezen
er kunnen nog stukken vet of spierweefsel aan de huid zijn blijven zitten die worden er nu afgeschraapt met behulp van een bot schraap ijzer.

Stap 3 Ontharen
Voor bont wordt deze stap over geslagen. Door de huid in een alkalische oplossing te leggen bijvoorbeeld water met kalk laten de haren los van de huid. Dit kan ook bereikt worden door de huid korte tijd te laten rotten.

Stap 4 Looien
De bomen bast wordt verhit in een pan met water waardoor de tannines in het water gaan zitten. Eigenlijk een soort thee zetten. Daarna wordt de huid in de thee gelegd . het kan maanden tot een jaar (afhankelijk van de huid)duren tot de huid verzadigd is met tannine.

Stap 5 Soepel maken.
Het leer wordt eventueel met vet ingesmeerd en met de hand uitgerekt en bewogen totdat het leer helemaal droog is.

Stap 6 Afwerken
op het laats worden eventuele gaatjes die ontstaan zijn tijden het proces of al in de huid aanwezig waren dicht genaaid. Ook worden eventuele harden kantjes weggesneden.
en na veel werk en tijd heb je dan eindelijk een mooi stuk leer!

Meer leren over leer?
De reden dat ik dit boekje schrijf is om meer duidelijkheid te geven over de wereld van leer en om de informatie door te geven over deze oude en bijna verdwenen ambacht. Ik geef ook les in het plantaardig leer looien. Heb je vragen of wil je meer leren over leer dan kan je me mailen op tommievangelder@ziggo.nl.